انواع چمن به صورت بومی در ایران می روید مثلا نوع Poa  که به صورت وسیعی گونه های اصلاح شده آن از خارج وارد می شود و در ایران کشت می گردد . به صورت بومی در اطراف رودخانه ها و جویبارها رشد و نمو طبیعی می کند.چمن در طراحی پارکها و تفرج گاهها همچنین پوشش دادن زمینهای فوتبال و گلف نقش مهمی را ایفا می کند که به محض از بین رفتن یا لکه لکه شدن آن نقص مهمی در محیط مشاهده می شود. مشکلات آب و هوایی و خصوصا کمبود آب یکی از مهمترین مسائلی است که در این زمینه مورد توجه مهندسین باغبانی قرار گرفته است.تولید چمن همواره با مشکلات و موانع بسیاری مواجه بوده که در اکثر اشتباهات و غفلتهای صورت گرفته در طول ازدیاد این گیاه به وجود می آید.

مزاحمت علفهای هرز سمج، بیماریها، عدم تحمل تنش های به وجود آمده و… که ممکن است به علت موقعیت مکانی خاصی که کشت در آن صورت می گیرد یا کاشت نادرست و روش های نادرست به کار رفته بعد از کاشت باشد.درجه بندی چمن هایی که تازه تولید می شوند تحت تاثیر روش هایی که در طول تکثیر این گیاه به کار گرفته می شود قرار دارد. در این مبحث  تنها به معرفی چند گونه از گراس هایی که به عنوان چمن استفاده می شوند پرداخته و بعد تکثیر این گیاه را که شامل مراحل مختلفی  از قبیل تهیه و تدارک مکان مناسب، انتخاب نوع چمن، روش کاشت، کاشت بذر و مراقبت های بعد از کاشت است توضیح داده می شود.

۲- معرفی گراس های چمنی :

دو دسته اصلی گراس ها، گراس های فصل گرم و گراس های فصل سرد است. گراس های فصل سرد مقاوم در مقابل سردی زمستان اند اما اغلب گونه های آنها در تابستان های گرم ضعیف شده و از بین می روند. اینها بیشتر در عرض های شمالی استفاده می شوند. گراس های فصل گرم در طول دوره گرما رشد کرده و با سرد شدن هوا به خواب می روند و در اثر سرما به رنگ قهوه ای در می آیند. یک مانع اصلی بر سر راه کاشت گراس های فصل گرم حالت خواب و رکود آنها در دوره سرما و قهوه ای شدن آنهاست که برای ما مطلوب نیست.چمن های سردسیری را در شهریور و مهر و چمن های فصل گرم را در اردیبهشت و خرداد کشت می کنند.

1-2- چمن های فصل سرد:

۱-۱-۲- Greeping Bent grass

2-1-2- Kentucky Bluegrass

3-1-2- Rough –stalk Bluegrass

4-1-2- Chewing Fescue

5-1-2- Creeping Red Fescue

6-1-2- Hard Fescue

7-1-2- Annual Ryegras

8-1-2- Perennial Ryegrass

9-1-2- Clonial Bentgrass

2- 2چمن های فصل گرم :

۱-۲-۲- Bahia grass

2-2-2- Common Bermuda grass  

۳-۲-۲- Hybrid Bermuda grass

4-2-2- St.Augustine grass

5-2-2- Zoysia grass

(به ادامه مطلب بروید)

3- آماده کردن محل کاشت  :

قبل از کاشت چمن باید اقدامات لازم جهت آماده سازی محل صورت گیرد تا از بروز مشکلات بالقوه زمین در حین کاشت جلوگیری شود. به عنوان مثال مدفون شدن خاک های سطحی طی عمل حفاری و جانشین شدن آنها به وسیله خاک های نامرغوب با ظرفیت تهویه محدود و حاصلخیزی کم و یا آثار و بقایای مدفون شده در زیر خاک مانع از رشد موفق چمن می شود.

آماده کردن زمین برای کاشت وتکثیر چمن شامل مراحل زیر است:

۱-۳ تسطیح زمین

۲-۳ کنترل علف های هرز قبل از کاشت

۳-۳ عملیات زراعی

۴-۳ درجه بندی و هموار کردن خاک Ceraiding

این عمل به دو دسته تقسیم می شود :  ۲٫Fine Grading 1.Rough Grading

5-3 تغییر و تبدیل (اصلاح خاک)

۶-۳ نصب سیستم های زهکشی و آبیاری

۷-۳ کوددهی و آهک زنی

۴- انتخاب چمن:

یکی از مهمترین اقدامات انجام شده در پرورش چمن گزینش چمن برای کاشت است. دوام و کیفیت چمن، مقاومت در برابر علف های هرز آفات و بیماری ها به دانستن مشخصات خاص ژنتیکی چمن بر می گردد.

با آغاز تحقیقات رسمی در دهه ۱۹۲۰ برای یافتن بهترین رقم بنت گراس اکوتیبهای سازگار یافته انتخاب شد و برخی از آنها برای استفاده های تجارتی وفق داده شدند.

کشف و پراکنش Merion Kentucky bluegrass  یک تاثیر جدی در طول دهه های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ برروی پرورش چمن داشته است. این رقم پایداری بالایی نسبت به بادزدگی به عنوان یکی از جدی ترین بیماریها خود در طول دوره سرما نشان داده است. همچنین نسبت به سوختگی برگها مقاومت خوبی نشان داده و در چمن زنی قابلیت انحنای خوبی دارد.

در سالهای اخیر رقم های مقاوم به سوختگی ایجاد شده اند که پایداری خوبی به دیگر بیماریها، سایه، چمن زنی شدید، ترافیک و دیگر مشکلات دارند.

رقمهای ممتاز رایگراس چندساله، بنت گراس خزنده، برموراگراس، زوی سیاگراس و سنت آگوستین وجود دارند

۵- بذر:

۱-۵ –کیفیت بذر و طبقه بندی آن

فاکتورهای اصلی موثر در کیفیت بذر، خلوص بذر و قوه نامیه آن است.

درجه خلوص ، درصد بذر خالص یک گونه شناخته شده یا یک رقم موجود در یک توده مشخص از بذر است. این مقدار بر حسب درصد بیان شده و درصد باقی مانده ترکیبی از مواد بیجان و فاقد نیروی جنبشی (کاه و بوشال و سبوس و گردوخاک)بذر علفهای هرز و بذر دیگر گیاهان زراعی است.

قوه نامیه بذر درصدی از بذر است که تحت شرایط آزمایشگاهی جوانه خواهد زد

۶- مواد رویشی مورد استفاده برای تکثیر:

مواد کاشت رویشی شامل بخش هایی از کلوخ های چمنی و پاجوش های منفرد بخش های گیاهی( به استثنای بذرها ) است که دارای ظرفیت تولیدمثل کافی برای تولید چمن می باشند.اینها به جای بذر برای ازدیاد آن دسته ازچمن هایی که به طور ژنتیکی بذر زنده تولید نمی کنند یا در جاهایی که نیاز به ایجاد سریع چمن می باشد به کار می رود.یک روش معمولی ازدیاد، کشت نواری Sodding))است که برای تمامی چمن ها به کار می رود. روش های دیگر رویشی شامل Plugging (کشت Play  )، کشت پاجوش (Sprigging) و کشت استولون (Stolonizing) می باشد

۷- روش های کاشت عوامل تکثیر :

دو روش اصلی جهت ازدیاد چمن ها ،کاشت بذر و کاشت اجزا رویشی گیاه است. انتخاب یک روش خاص تکثیر به قیمت ، ضرورتهای زمانی ، فراهم بودن اجزا کاشت خالص از نظر ژنتیکی و مشخصات رشد گراسهای چمنی بستگی دارد.

کاشت بذر اغلب دارای کمترین هزینه و زحمت است اما اغلب کندترین روش در توسعه چمن است. در بین روش های کاشت رویشی چمن کشت نواری (Sodding  ) بیشترین هزینه و سریعترین نتیجه را دارد. با برخی گونه ها مثل بنت گراس خزنده بسیاری از این روشها را می توان با موفقیت به کار گرفت ولی برخی روشهای ازدیاد در مورد برخی گونه ها عملی نیست مثلا ممکن است بذرها خلوص ژنتیکی یا قوه نامیه نداشته باشند یا توانایی کافی برای تولید چمن در فضای بین استولونها و باجوشها وجود نداشته باشد.

۸- مالچ ﭘﺎشی :

استفاده از مالچ برای کاهش فرسایش بستر بذر و مهیا کردن یک محیط مناسب برای جوانه زنی و توسعه گیاهچه ها موثر است و کاربرد آن در زمینهای سراشیب و جاهایی که میزان رطوبت تا حدی به بارشهای طبیعی وابسته است ،ضروری است.یک مالچ مفید چندین وظیفه دارد:

۱-تثبیت و پایداری خاک و بذر در مقابل فرسایش ناشی از باد و روان آبی سطحی

۲- کاهش نوسانات دما در سطح خاک و در نتیجه حفاظت از جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه ها از صدمات ناشی از تغییرات دما

۳-کاهش تبخیر رطوبت موجود از سطح خاک 

۴-پراکنده کردن انرژی حاصل از قطرات آب پایین آمد ناشی از بارندگی یا آبیاری برای کاهش میزان سله بستن خاک

انتخاب یک ماده خاص به عنوان مالچ به نیازهای خاص هر منطقه و قیمت مواد محلی موجود بستگی دارد.

مواد قابل استفاده برای مالچ به دو دسته مواد طبیعی و مواد مصنوعی تقسیم می شوند.

مواد طبیعی شامل کاه و کلش، علفهای خشک، بقایای گیاهی خشک مثل تفاله چغندر قند، تفاله نیشکر، پوسته بادام زمینی ،پوسته دانه کاکائو، چوب ذرت له شده، ضایعات لوبیا و باقلا.

مواد مصنوعی که به عنوان مالچ استفاده می شوند شامل فیلامنتهی فایبر گلاس، پوشش های پلی اتیلنی شفاف و امولسیون پلیمرهای الاسترومتیک می باشند.

۹- آبیاری چمن:

از نکات مهم در آبیاری چمن ها این است که چمن ها نیاز به آبیاری روزانه ندارند.

با توجه به اینکه ازت نقش مهمی در رشد و نمو چمن ایفا می کند آبیاری روزانه سبب متراکم شدن چمن ، هدر رفتن آب و به دنبال آن آبشویی مقدار زیادی از ازت می شود. همچنین آبیاری روزانه سبب افزایش تراکم علفهای هرز می شود. چمن های که با فواصل آبیاری بیشتری آبیاری می شوند ریشه ها نسبت به چمن هایی که روزانه آبیاری می شوند عمیق تر است و میزان سوختگی و خشک شدن آنها نیز کمتر است.

نویسنده : مهندس محسن فرزانه